AKILDIŞI AMA ÖNGÖRÜLEBİLİR

DAN ARIELY

---

2020'nin son kitabı bu güzel bilişsel psikoloji kitabı oldu. Bu kitapta bilişsel psikolojide çok işlenen insan yanılgılarının iktisadi açıdan bir incelenmesini görüyoruz ve aslında insanların nasıl klasik iktisadi modelde varsayılan mantıklı insan modelinden bilişsel hatalar yaparak ayrıldığını görüyoruz. Kitabın son kısmında ise 2008 finansal krizinin nedenleri ve sonuçları bu bakış açısından incelenmiş.

8/10 Çok akıcı bir kitap, anlatımı çok güzel, Dan Ariely anlatmak istediği her şeyi bölümlere ayırarak anlatmış ve hep deneyler, örnekler üzerinden konu inceleniyor. Kitabı iki günde bitirdim. Kitabın konusu çok keyifli, sonuçta örnekler ve deneyler ile kendimizi mantıklı insanlar zannederken aslında ne kadar mantıksız kararlar almaya eğilimlerimiz olduğunu tekrar hatırlıyoruz. Özellike bu kitaptaki konu başlıklarını ve ne olduklarını iyice anlayabilirsek bu eğilimlerimizin önüne geçemesek bile yaşadığımız dünyaya daha mantıklı yaklaşabilir en azından insanların hareketlerindeki örüntüleri görebiliriz diye düşünüyorum.

Altı çizilenler;

---

1. Bölüm İzafiyet.

Bize bir şeyin ne kadar ettiğini söyleyen içsel bir değer ölçerimiz yok. Aksine bir şeyin başka bir şeyin karşısında sahip olduğu izafi avantaja odaklanırısz ve buna dayanarak değerini tahmin ederiz. Kararlarımıza izafi bir şekilde bakarız onları çevredeki uygun alternatiflerle kıyaslarız.

İzafiyetin her yerde olduğunu ve her şeye o gözle baktığımızı unutmayın.

2. Bölüm Arz ve talep

Birinin bir şeyi çok istemesini sağlamak için tek yapılması gereken o şeyin elde edilmesini zorlaştırmaktır.

Yaptığınız her şeyde, tekrarlanan davranışlarınızı sorgulamak için kendinizi eğitin.

Tercihlerimiz genellikle baştaki çıpalarımızdan etkileniyorsa, yaptığımız tercihler ve alışverişler bu ürünlerden elde ettiğimiz gerçek keyfin ya da faydanın mutlaka doğru bir yansıması olacak diye bir şey yoktur.

3. Bölüm sıfır maliyetin maliyeti

Bir zamana harcanan zaman başka bir faliyetten çalınan zamandır.

Sıfır sadece başka bir indirim değildir. Sıfırın farklı bir yeri vardır. İki sent ile bir sent arasındaki fark küçüktür. Ama bir sent ile sıfır sent arasındaki fark çok büyüktür!

Büçe kesintilerinin yapıldığı bir dönmede bir şeyi bedava yapmak kesinlikle mantık dışıdır. Ne var ki böyle düşünmeyi bıraktığımızda B E D A V A ! büyük bir güce sahip olabilir.

4. Bölüm sosyal normların maliyeti

biz iki farklı dünyada yaşıyoruz, sosyal normların hüküm sürdüğü, diğeri de piyasa normlarının yönettiği iki dünya.

Piyasa normları düşüncelerimize bir kere ayak bastırdığında sosyal normlar uzaklaşır.

Piyasa normlarının su yüzüne çıkması için paradan bahsedilmesi yeterlidir.

Sosyal norm piyasa normu ile çalıştığında sosyal norm uzun süreliğine uzaklaşır başka bir deyişle, sosyal ilişkileri tekrar kurmak kolay değildir.

Sosyal ve piyasa normları arasındaki hassas denge iş dünyasında da söz konusudur. Son yıllarda şirketler kendilerini sosyal yol arkadaşları şeklinde pazarlamaya çalışıyorlar.

Sosyal değiş dokuşun bir kere ihmal edilmesi müşterinin piyasa değiş dokuşuna geri dönmesi anlamına gelir. bu çok çabuk olur.

Sosyal bir ilişki kurmak istiyorsanız, bunun için çaba gösterin ama buna her koşulda devam etmek zorunda olduğunuzu unutmayın.

Davranışları güçlü bir şekilde motive eden sosyal ödüller vardır bunlar arasında şirket yaşamında en az kullanılanı sosyal ödüllerin ve itibarın teşvik edilmesidir.

Nakit para sizi sadece bir yere kadar götürebilecektir. sosyal normlar uzun vadede fark yaratabilen kuvvetlerdir.

Görünüşe göre para insanları motive etmenin en pahalı yoludur. Sosyal normlar sadece daha ucuz olmakla kalmaz, aynı zamanda daha etkilidir.

Bu tür duyguların hem iş yerine hem de çalışanlara yararı vardır. Söz konusu duyguları teşvik edebilen işverenler kendilerini görevine adamış, motive olmuş elemanlar kazanırlar. işiyle gurur duyan çalışanlar mutluluk ve bir amaca sahip olma hissi duyarlar.

7. Bölüm sahipliğin yüksek fiyatı

30 gün içinde paranız geri iade edilme garantisindedir. Yeni bir kanepe almamız gerekip gerekmediği konusunda emin değilsek daha sonra fikrimizi değiştirme garantisi , işin en zor kısmını atlatmamızı sağlayabilir. böylece sonunda onu satın alırız. Ürünü evimize getirdiğimizde düşüncemizin nasıl değişeceğini , kanepeyi nasıl kendimizinmiş gibi görmeye başlayacağımızı ve sonuç olarak onu geri vermeyi bir kayıp gibi düşünmeye başlayacağımızı değerlendirmeliyiz.

9. Bölüm beklentilerin etkisi

Baştan bir şeyin iyi olduğuna inandığımızda buna bağlı olarak o şey genellikle iyi olur. ve onun kötü olacağına inandığımızda kötü olur.

Kendi davranışlarımızın kendi kalıp yargılarımızdan etkilenebildiğini ve kalıp yargıların aktivasyonunun zihnimizin o anki durumuna ve o an kendimizi nasıl gördüğümüze bağlı olabileceğini göstermektedir.

olumlu beklentilerin olan bitenden daha çok keyif almamıza ve bizi çevreleyen dünyaya yönelik algılarımızın iyiye gitmesine imkan sağladığı anlaşılıyor.

Beklentilerimizi, başkaları gözetir.

10. Bölüm Fiyatın gücü

Plasebonun gücü zihnimizin vicudumuzu nasıl şaşırtıcı şekilde kontrol ettiğini gösterir. Zihnimizin bu şaşırtıcı sonuçlara nasıl ulaştığı her zaman çok açık değildir. etikini bir kısmı stres düzeyinin azalmasıyla, hormon salgılarındaki ve bağışıklık sistemindeki değişiklikler ve benzeri şeylerle ilgilidir.

Karakterimizin bağlamı.

Paranın elden ele fiziksel olarak değiş dokuşa girmediği tüm elektronik işlemlerde insanların sahtekarlık yapmasını kolaylaştırabilir. Nakit paradan bir adım uzaklaştık mı sahtekarlık yapma olasılığımızın hiç düşünmediğimiz kadar çok artacağını bilmeliyiz.

İnsanlar birikim yapmanın faydalarını anlamda olduğu kadar birikim yapmamanın gerçek maliyetini anlamakta da güçlük çekerler.

Uzak bir geleceğe yönelik tasarruf için bugünkü harcamalarımızdan fedakarlıkta bulunmak zordur. ama gelecekteki harcamalardan fedakarlık etmek psikolojik olarak daha kolaydır.